چدا پیسر چار بھران واجہ حفیظءِ حسن آبادیءِ نبشتانک گؤن داکٹر جان محمدوف و آئیءِ کنبا گندوکءِ حال و آوانءِ مارشتانءِ باروا وا نت انت۔ نین گون داکٹر مصطفا محمد جست و پسوی (گند نندےءِ) حبر شنگ بنت۔

گند نند حفیظ حسن آبادی -پہ ماھتاک "بلوچی لبزانک"

پجار: داکٹر مصطفا محمد ویچ محمدوف سال 1949ءَ مان ترکمنستانءِ شھر 'یلاتان' ودی بوت۔ ھفت سالءِ عمرا آئیءِ پت بیران بوت و دہ سالءِ عمرا آئیءِ ماتءِ ساھگ ھم سر سست۔ -وتی چورویءِ روچ آئی گون چونین سکّیان گوازینتگ اَنت، ایشی یک جدائین داستانے اِنت -چہ داکٹریءِ علمءِ دربرگا رند یے وھدی آ شھرءِ مزنین نادراھجاھےءَ کارا اِنت و یک جوانین 'سرجرے' زانگ بیت۔ چہ ایشی ابید آ پہ ادءِ بلوچان یک تمردین کوپگے اِنت۔ آئیءِ دل پہ بلوچانءِ بے چارگیءَ تلوسیت۔
روسی بلوچانءِ تاریخ، دودربیدگ و دگہ بازین تکانءِِ بابتا چہ واجھا من چیزے جُست کت و ایشانءِ پسوان پہ بلوچی لبزانکءِ وانوکان شنگ کنگائین۔ حفیظ

جست: واجہ! شمئے خیالا ترکمنستانءِ بلوچ چون و چہ کجا اھتگ اَنت؟
داکٹر مصطفا: مئے ادءِ تاریخا شما چہ من گھتر زان اِت۔ البت من چہ پیرینانءِ دپا اشکتگ کہ بلوچ ادا پہ نگنءِ شوھازا روسءِ اولی آشوب، بزان 1905-07 آھتگ اَنت۔ آوانءِ رندا تا 1929 مردمانءِ لڈ بار جاری بوتگ۔ پدا اکتوبرءِ آشوبا رند سیمسر بند بوتگ اَنت و ما ھمدا پشت کپتین۔
تئی سوالءِ دومی بھر کہ بلوچ چہ کجا آھتگ اَنت، یے باروا بہ گشان کہ گیئشتر چہ ایران و اوگانستانءَ اھتگ اَنت۔ بلے زیات چہ کجا ھند و یا میتگا، من زانت نہ کنان۔

جست: واجہ شما سوویت بلوچانءِ راجی و اقتصادی زندمانءِ باروا چے گشت کن اِت؟
پسو: اگان یے ردا مئے ھمسائگین راج چؤ کہ تاجک، ترکمن، ازبک، تاتار و آ دگران بہ چارین تہ گندگ بیت کہ بلوچ زندمانءِ مچین تکان چہ آوان پدمنتگ اَنت۔ ما گاری و زیانیءِ کرتءِ سرا اوشتاتگین۔ اگر کمے سُرگ مہ بوتین اَت، گڈا ما گار بوتگ تنت۔ نون انگت کمے شرتر اِنت کہ مئے سیالی گون دنیاءِ آ دگہ بلوچان برجاہ بوتگ؛ امیدءِ شھمے زاھر اِنت، بلے تان یے وھدی گشگ بیت نہ کنت کہ 'پرسترائیکا'ءَ مارا پدا زندگ کرتگ یا مئے زندمانءِ تھا مزنین بدلییے آرتگ۔ پرچا کہ تان یے وھدی ایوکا گشگ بیگا اِنت کہ ما چش کنین، فلان کنین۔ کے بہ زانت بارین یے حبر پیلو بنت یا نہ۔
ما ھما جاگوا اوشتاتگین کہ گش اَنت "مہ مر اِت میشان کہ ملک بھار بیت"۔

جست: واجہ ادءِ بلوچانءِ دودربیدگی قدرانءِ باروا شما چے گش اِت؟
پسو: تنے وھدی ادا لھتے بلوچ راجی قدر پشت کپتگ اَنت۔ پہ ایشیا ما وتی کماشانءِ منّتوارین کہ آوان مئے پس و پیرکی گنجءِ یے بھر تا ما رسینتگ۔ چدا دیمتر مئے ذمواری اِنت کہ ما وتی زھگ و نماسگان ایشان سر بہ کنین، و وتا وشنام بہ کنین۔ پہ یے مقصدءِ سوبین کنگا ضروری اِنت کہ بلوچ گون یکا دگر سیالی جوڑ بہ کنت۔ ھمے ڈول زانتگارین بلوچ ھم باید مارا پد بہ جن انت و مارا کمک بہ کن اَنت؛ تئے حفیظ پہ ما 'کولمبس'ءِ ڈولا ئے کہ وتا اِت پہ ما سر کتگ۔ مئے آ دگہ بلوچ چہ صدان کیلومیر دور –عاشق آبادءَ –پدی برترّتگ اَنت۔
مروچیین دؤر پہ ما یک حسابےءَ بحران (کرائسس)ءِ دؤرے اِنت۔ چیاکہ مارا چہ نوک سرا بلوچ دودربیدگ و زبان؛ لبزانک، زیمل، ھالو و چاپ، و بلوچی گوازی زندگ کنگ و دیما برگی اَنت۔ یے چیزان ما کم کما زیان بیگا گندگا بیتگین۔
یے باروا اگر من گيئشتر حبر بہ کنان، گڈا دل پدرد بیت۔ مئے باروا سوویت یونینءِ جندءِ مردم ھچ نہ زان اَنت۔ بازین سوویت وانتکار کہ وتا بلوچانءِ دوست گش اَنت و بلوچانءِ نمایندگیءِ حبرا کن اَنت۔ راستی ایش اِنت کہ ما نہ دیستگ ماسکو یا لینن گراڈءِ حالتاک و ماھتاکان بلوچانءِ باروا آ وتی نبشتگین چیزے شنگ بہ کن اَنت۔

جست: ادءِ بلوچانءِ کار و دستگٹی گيئشتر چے اَنت؟
پسو: بلوچ گیئشتر ھما کاران کن اَنت کہ ترکمن اِش کن اَنت۔ زمینداری؛ پمبہءِ کشگا دستگٹ اَنت، صدءِ تھا 98 ھمے کارا کن اَنت۔ چہ دگہ کاران ایشیءِ کنگ سکتر اِنت، بلے پہ بلوچان دگہ درے نیست۔ یکّے اِیش کہ وانندہ نہ اَنت و دومی دیما ونت ھم نہ کن اَنت۔

جست: بلوچانءِ ناوانندگیءِ سبب چے اِنت؟
پسو: مزنترین سبب ایش اِنت کہ اسکولان زھگ ماتی زبانا وانینگ نہ بی اَنت۔ اسکولان زھگ روسی و ترکمنی گپ کن اَنت، و گسءَ بلوچی۔ تا پنچ سالان آ ترکمنی سرپد نہ بنت۔ پمشکا تا 10 سالان آ بس چار یا پنچ کلاس وانت کن اَنت۔ پہ ایشان دیما انسٹیٹیوٹ و یونیورسٹیان روگ مشکل بیت۔ پہ "لاد"ءِ 'فیکلٹی'ءَ پترگا کم چہ کم بیست تا بیست و پنچ ھزار روبل، و پہ مئڈیکلءَ سیزدہ و چاردہ ھزار روبل لب (رشوت) دیگ لوٹیت۔ بلوچ کہ بزگ و نیزگار اَنت؛ انچو زر چہ کجا دات کن اَنت!
پشمکا اسکولا سرجم کنگا پد مئے زھگانءِ دیما دو راہ پشت کپ اَنت؛ یکّے پمبہءِ کشگ و دومی شوانگی۔

جست: بلوچ جنین زھگانءِ وانگ چون اِنت؟